Πλατεία Κατεχάκη – Χανιά

ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΚΑΤΕΧΑΚΗ – ΠΑΛΑΙΑ ΠΟΛΗ ΧΑΝΙΩΝ – 2014

3^ο ΒΡΑΒΕΙΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ

Αρχιτέκτονες: A-G ARCHITECTS

Ομάδα μελέτης: Β.ΓΚΙΚΑΠΕΠΠΑΣ – Δ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΑ

Σύμβουλος: Α.ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ

Εδώ η μνήμη υπερβάλλει, όπως λέει ο Ιταλό Καλβίνο, φανερώνει τα σημάδια για να αρχίσει η πόλη να θυμάται. Αποτελεί ένα ιστορικό τεκμήριο, ως ζωντανό αρχείο, με φόντο στο βάθος, τα όρη της Κρήτης. Εκεί ανήκει. Η πλατεία Κατεχάκη είναι μια μεσογειακή πύλη, διαμορφωμένη από την ίδια της την φύση. Υπάρχει, αναμένοντας μια νέα άφιξη ή αναχώρηση, όπου δεν θεωρείται απλά ένας σημαντικός τόπος, αλλά προορισμός. Εκεί επιστρέφουν οι ταξιδιώτες, συγκεντρώνονται και αφηγούνται το χρονικό τους, πράξη περιοδική και βαθιά ανθρώπινη. Η πλατεία αφηγείται αδιάκοπα την ίδια την ιστορία, αναγεννιέται συνέχεια από τον ίδιο της τον εαυτό. Το ότι κάποτε υπήρξε είναι η προϋπόθεση για να υπάρξει. Ο χώρος της κατέγραψε τη μεταβολή, το μετασχηματισμό αυτής της πόλης, αλλάζοντας μορφές και χωροταξική σημασία, αποτελώντας το πεδίο των ιστορικών εξελίξεων. Προέκυψε όχι από κάποιο πολεοδομικό σχεδιασμό, αλλά από μια διαδικασία αφαίρεσης, με την καθαίρεση τμήματος των ενετικών νεωρίων και ενός καθολικού μονής. Η ταυτόχρονη παρεμβολή του Τελωνείου, ανάμεσα στα Νεώρια και το Αρσενάλι, δημιούργησε δύο αστικά κενά, ορίζοντας το πρόβλημα, ως διαχείριση της τοπολογίας του ενδιάμεσου χώρου.

Η προσέγγιση είναι διορθωτική και όχι φορμαλιστική. Επιδιώκεται ο σαφής αντιληπτικός και χρηστικός διαχωρισμός αυτών των ενδιάμεσων χώρων, ως μια ιεραρχημένη τοπολογία διακριτών ρόλων, ώστε η ένταξη να έχει χαρακτήρα αφομοίωσης με το υπάρχον περιβάλλον της παλιάς Πόλης, ανανεώνοντάς το ενεργητικά. Δύο “αστικές πράξεις” λαμβάνουν χώρα και συγκροτούν το νοηματικό περιεχόμενο της πρότασης και τον αντιληπτικό τους διαχωρισμό:

• ΤΟ ΑΝΟΙΧΤΟ ΔΩΜΑΤΙΟ (αστική τετράγωνη πλατεία)
• Ο ΑΣΤΙΚΟΣ ΚΗΠΟΣ (φυτεμένη γραμμική ζώνη)

O χώρος της πλατείας, αν και δεν έχει προκύψει εξαρχής τυπολογικά, ως ένα προεπιλεγμένο είδος ανοιχτού δημόσιου χώρου, φέρει εκείνα τα συγγενή χαρακτηριστικά με το μεσαιωνικό τύπο πλατείας. Αποτελεί έναν περίκλειστο κεντρομόλο τόπο, τα όρια του οποίου καθορίζονται, πλευρικά από τα δύο σαφή περιγράμματα των ιστορικών διατηρητέων κτιρίων, νότια από την τεθλασμένη του βυζαντινού τείχους και βόρεια από το μοναδικό άνοιγμα του, προς έναν κλειστό όμως ορίζοντα, το προστατευμένο λιμάνι. Τα κτιριακά μέτωπα, ως εσωτερικές όψεις αυτού του δωματίου, δημιουργούν την αίσθηση της κλειστής εικόνας, ενός υπαιθρίου δωματίου, που αυτοκαθορίζεται ως “περιεχόμενο”, με ιδιαίτερο θεατρικό χαρακτήρα, ορίζοντας μια νοηματική πύκνωση της ιστορικότητας της πόλης. Η πρόταση υποστηρίζει την ανάδειξη και τονισμό του περίκλειστου εσωτερικού αστικού σχηματισμού, ως ανοιχτού δημόσιου δωματίου, ιδιότητα καθοριστική της ταυτότητας του, όπου το περιεχόμενο του είναι ένας σχεδόν άδειος χώρος.

Το υπέδαφος των ιστορικών πόλεων, όπως αυτό της πόλης των Χανίων, είναι ένας σύνθετος οργανισμός, με ίχνη ανθρώπινης παρουσίας παλαιών οικοδομικών πράξεων. Η επαλληλία στρώσεων – layering, που το διακρίνει, εγείρει το ερώτημα της διαχείρισης αυτών των ευρημάτων, και του τρόπου ενσωμάτωσης της παλαιάς δομής πόλης στην παρούσα. Η συνύπαρξη προϋποθέτει μια χωρική στρατηγική σύμβαση, αφαίρεσης του παρόντος εδάφους, υπακούοντας σε μια λογική αποφλοίωσης, ώστε να αναδυθεί και παρουσιαστεί το προηγούμενο, ως ιστορικό τεκμήριο. Το πεδίο της σύγχρονης επέμβασης υποβάλλεται σε τομές του δαπέδου του, όπου η αστική εγκοπή ταυτίζεται με νέο αστικό συμβάν, ένα κενό που διεκδικεί συνθετικό ενεργό ρόλο και μόνιμη θέση στην εμπειρία της πόλης.